Маърифати самоӣ
Во вайлои пинҳонӣ...
Ё саргузашти ҷавони роҳгумзада.
(Ҳикоя аз номи ҳамсинфи қаҳрамон оварда шудааст)
Мавзуъ:
«Қобилияти гӯш андохтан ва шунидан». Эҳсосот ва ҳисиёт/. Муошират ва қобилияти муошират/. Асосҳои одоб ва маданияти муошират/. Чӣ гуна беҳтар шавем?
«Қобилияти гӯш андохтан ва шунидан». Эҳсосот ва ҳисиёт/. Муошират ва қобилияти муошират/. Асосҳои одоб ва маданияти муошират/. Чӣ гуна беҳтар шавем?
Вақте ки Худо ниҳоят ба сухан меояд, Ӯ на ҳамеша он чизеро, ки аз Эшон интизораш будед, мегӯяд.
Филип Хосе Фармер
нависандаи амрикоӣ
Комилҷон (ном иваз карда шудааст) мисли ҳаррӯза аз бозори Панҷшанбе қариби шом вориди хона шуд. Аз афзояш хонда мешуд, ки имрӯз низ савдояш бобарор набуду ин ҳолат то рафт зиёдтар азияташ медод. Охир ҳа нагуфта фарзанди чаҳорӯмаш ба дунё меояд, вале то ҳол ягон оқубандозе накардааст. Сардард аз хаёлҳои зиёд оиди оиди ояндаи зиндагӣ, ба монанди тӯйи суннатии ду писари сесолаву қариб панҷсолааш ва барои ин таъмири хонаҳои ҳавлӣ, хариди лавозимоти зиндагӣ, ҳамчун таъмини доруҳои рӯз аз рӯз қимматшавандаи модари бемораш ӯро азоб медод. Барояш равшании ҳаёт сиёҳу мушкилоти он болои китфонаш мисли бори як мошини “Портер” ӯро ба замин яксон мекард.
Баробари дидан завҷаи меҳрубонаш Сабринахон (ном иваз шудааст): Қобилҷон омадед мӣ? – гӯён аз дасташ пакети нонро гирифт. Ҳамсараш ба шавҳар бо номи фарзанди калониашон, ки Қобилҷон аст муроҷиат мекард ва ин анъанаи бисёр оилаҳои Хуҷанд мебошад. “Чаро ин қадар хафаю хаста менамоед?” – то хона даромадан пурсид занаш. “Эээ монеее...” – гуфту даст афшонд Комилҷон ва давом дод: “Имрӯз яккуми марту вай аҳмақи “чекчии” бозор сари ман омада ҷалоҷолро бардошт, то ки маблағи моҳонаро супорам. Медони ку мувофики шартнома то бистӯма мӯҳтат дорам. Не дия. Ин хонасӯхта бо баҳонаи идҳои наврӯзӣ пули иҷораро медиҳию халос гуфта ҷонамро қариб буд аз тан барорад. Оби таҳорат тайёр кун, гуфту назди модар бемораш вориди айвон шуд”.
Модари пиронсолаш, ки аз бемории саратон азият мекашид то тавон дорад бо табассум ӯро пешвоз гирифта ба нишастан даъват кард. “Ҳа бачам омади мӣ? Корҳоят нағз мӣ?” – гӯён даст ба дуо кушод. “Мешавад бува (дар Хуҷанд модарро чунин меноманд).
Ягон чӣ хӯрдед мӣ?” – пурсид модарашро ӯ. “Ҳа, келин шӯрбои бомазза пухтагӣ, ту ҳам хур бачам. Афзоят бад менамояд, писарам. Касал нашуда бошӣ?” – бо ташвиш пурсид модараш. Комилҷон бо зӯрӣ табассумро дар чеҳрааш вонамуд намуда: - “Не ман нағз. Камтар монда шудам”, ҷавоб дод. Ҳамзамон дар ботин алангаи оташи ғазаб меафрӯхт ва ба ҳолу аҳволи худаш дилаш месӯхт. Ақлаш девонавор гунакори чунин ҳолатро чанд вақти охир дар гирду атрофаш ҷустуҷӯ мекард.
Ягон чӣ хӯрдед мӣ?” – пурсид модарашро ӯ. “Ҳа, келин шӯрбои бомазза пухтагӣ, ту ҳам хур бачам. Афзоят бад менамояд, писарам. Касал нашуда бошӣ?” – бо ташвиш пурсид модараш. Комилҷон бо зӯрӣ табассумро дар чеҳрааш вонамуд намуда: - “Не ман нағз. Камтар монда шудам”, ҷавоб дод. Ҳамзамон дар ботин алангаи оташи ғазаб меафрӯхт ва ба ҳолу аҳволи худаш дилаш месӯхт. Ақлаш девонавор гунакори чунин ҳолатро чанд вақти охир дар гирду атрофаш ҷустуҷӯ мекард.
Аз байн чанд рӯз гузашт. Рӯзе вақти хондани намози пешин наздаш ҷавоне нишаст. Дертар мефаҳмад, ки тасодуф набудааст. Ҳангоми баромадан аз масҷид аз пурсид: “Бародар, дар бозор савдо мекунед мӣ? Дӯкони китобҳои исломиро намедонед мӣ? Агар вақт дошта бошед барои хариди чанд китобчаҳо ёрдам кунед” – муроҷиат намуд он ҷавон. Ҳамин тавр бо ин ҷавони хушчақчақ, ки Ҷамолиддин ном дошт шинос ва ошногӣ пайдо намуд.Ҳар чанд рӯз пас назди Комилҷон омада, аз ӯ ёрӣ мепурсид дар мавзӯҳои гуногун сӯҳбат мекард.
Баъд аз тақрибан як моҳ Ҷамолиддин ҳангоми сӯҳбат дар бобати мушкилиҳои зиндагӣ, ки тамоми дунёро фарогир шудааст бо эҳтиёткорӣ аз Комилҷон пурсид: - “Имрӯз бегоҳ бародарон ҷамъ мешаванд ва агар хоҳӣ метавони ҳамроҳ шавӣ ва ба бисёр саволҳои худ ҷавоб пайдо намоӣ?”. Комилҷон, ки аз воқеияти ҳол бехабар буд розигӣ дод. Бегоҳ соатҳои ҳафт Ҷамолиддин бо мошини тамғаи “Опел” ӯро гирифти сӯи маҳаллаи “Пулҷуқур” равона гардиданд.
Ҳангоми вориди ҳавлие шудан Комилҷон пай бурд, ки нафаре дар торикӣ гуё вазифаи посбонро иҷро намуда аз омадагон кӣ будани онҳоро мепурсад. Баъд аз он ки Ҷамолиддин худро шинос кард, моро ба меҳмонхонаи пешгаҳи ҳавлӣ даъват намуданд. Дохили хона 15-20 нафар ҷавонон, ки бештарашон бо ришҳои дароз дар бораи чизе баҳсу мунозира мекарданд.
“Ҳа омадӣ, - гуфта калонсолтаре байни онҳо бо лаҳни узбекӣ, моро ба нишастан ишора намуд ва ба ҳозирон муроҷиат карда гуфт: - Ҷамолиддин аъзои навро ба фирқаи мо овардааст. Шинос шаветон ин Комилҷон, шахси ботақво”.
Аз байн чанд моҳ гузашта буд. Оғоз аз ҳамон рӯз Комилҷонро гӯё иваз карда бошанд тамоман тағйир ёфта буд. Пурра ба фикру хаёли худ ғӯтида, парвои дунёро надошт. На ба худ эътибор медодагӣ шуду на ба аҳли оилааш. Ба саволҳои завҷаю модараш ё бо хомӯшӣ ва ё дағалона ҷавоб медодагӣ шуда буд. Масалан, ба даъвоҳои занаш, ки: - “ба фарзандонатон нигоҳ намекунед ва ҳатто ба модаратон низ гӯш намеандозед?!”, - ҷавоб медод: “Худо онҳоро ҳаст кардааст ва ризқашонро ҳам медиҳад”. Ба писаронаш сахт мерасидагӣ шуда буд. Аз онҳо талаби иҷрои гӯё шариатро мекарду ба илтиҷои завҷааш, ки ин рафторҳо ба урфу одати хуҷандиён рост намеояд эътибор намедод. Духтарҷаи ба балоғат нарасидаашпро маҷбур сохт, ки аврати ғайри маъмули тоҷикона, яъне сип-сиёҳ пӯшад. Фарзандонаш агар розӣ намешашуданд сарзанишу ҳатто саркӯб мекард. Зораҳои модари бистариаш, ки дар дами марг буд гӯш намеандохт.
Аз байн чанд моҳ гузашта буд. Оғоз аз ҳамон рӯз Комилҷонро гӯё иваз карда бошанд тамоман тағйир ёфта буд. Пурра ба фикру хаёли худ ғӯтида, парвои дунёро надошт. На ба худ эътибор медодагӣ шуду на ба аҳли оилааш. Ба саволҳои завҷаю модараш ё бо хомӯшӣ ва ё дағалона ҷавоб медодагӣ шуда буд. Масалан, ба даъвоҳои занаш, ки: - “ба фарзандонатон нигоҳ намекунед ва ҳатто ба модаратон низ гӯш намеандозед?!”, - ҷавоб медод: “Худо онҳоро ҳаст кардааст ва ризқашонро ҳам медиҳад”. Ба писаронаш сахт мерасидагӣ шуда буд. Аз онҳо талаби иҷрои гӯё шариатро мекарду ба илтиҷои завҷааш, ки ин рафторҳо ба урфу одати хуҷандиён рост намеояд эътибор намедод. Духтарҷаи ба балоғат нарасидаашпро маҷбур сохт, ки аврати ғайри маъмули тоҷикона, яъне сип-сиёҳ пӯшад. Фарзандонаш агар розӣ намешашуданд сарзанишу ҳатто саркӯб мекард. Зораҳои модари бистариаш, ки дар дами марг буд гӯш намеандохт.
Бо ғаму андӯҳ модари гирифтори бемори сахт рӯзе вафот кард. Ба таъкиду илтиҷоҳои хешовандону аҳли маҳалла нигоҳ накарда нагузошт, ки баъди дафн дари ҳавлӣ “фотеҳа” кушоянд. Якравона дод мезад, ки дар суннати Пайғамбар чунин маърака нест, барои дафн ҷаноза кифоя аст ва боқимонда фарёд мезад Комилҷон, ин ҳама ширк аст. Насиҳати пирони авлод ва шахсони баобрӯи маҳаллаашон, ки ҳар ҷою макон урфу одатҳои худро тӯли садсолаҳо пайдо намудааст ва бояд рия шавад, писанд намекард. Чунин менамуд, ки касе ба гӯшонаш пахта халонда, тафаккурашро ба пурагӣ иваз намудааст.
Алқисса кор ба ҷое расид, ки як рӯзи тирамоҳӣ намояндагони мақомоти ҳифзи ҳуқуқ ӯро дастгир намуда, аз хонааш китобчаҳои зиёди тарғиботӣ ва маводҳои зиддидавлатӣ пайдо ва мусодира намуданд. Маълум шуд, ки ӯ дар амалу кирдорҳои ғайриқонунӣ низ ширкат карда, дар рафти тафтишоти судӣ худаш низ ба онҳо иқрор шуд. Зимни мурофиаи судӣ ӯ ва ҳаммаслаконашро ба мӯҳлатҳои гуногун ҳукм карда шуданд. Комилҷон ба ҳафт сол маҳкум гардида, то имрӯз дар яке аз маҳбасҳои ҷануби ҷумҳурӣ қарор дорад. Аз кори карда пушаймон аст, вале чӣ тавр дар урфият мегӯянд: - “Худкардаро илоҷ нест, во вайлои пинҳонӣ!”.
"Ман бовар дорам, ки дини ҳақиқӣ қалби нек аст."
Далай-лама XIV
пешвои рӯҳонии ламаистҳои буддоӣ 1935
Ба ҷои хулоса:
1
1. Ҳангоми мушкилоти зиндагӣ ҷустуҷӯи сабаб дар дигарон пайроҳаи аниқ ба каҷравӣ аст.
2
1. Синни 15 – 30 солагӣ давраест, ки ба доми ҳар гуна нобакорон ғалтидан нисбатан осон аст. Эҳтиёткор бошед, зиракиро аз даст надиҳед.
3
1. Ҳар гуна ташкилоту равияҳо, аз ҷумла динӣ билохира ғаразҳои шахсӣ ва ё гуруҳӣ доранд. Ҳамеша ба сарчашма муроҷиат намоед.
4
1. Ҳар ҷавон - бахту саодат дар дастонаш, яъне худ меъмору созандаи ҳаёташ аст.
