Маърифати самоӣ
Ҳикояи
“Оши оштӣ”
дар Йошкар - Ола.
“ Таҳаммулгароӣ, тоқатпазирӣ ”
Таҳаммулгароӣ чист? Хислатҳои таҳаммулгароии шахс. Таҳаммулгароӣ нисбати худ ва дигарон.
Муносибати таҳаммулгаро.
Ҳодисаи ҷолибе, ки мехоҳам бароятон нақл кунам дар яке аз шаҳрҳои на он қадар калони Руссия, аниқтараш пойтахти Ҷумҳурии Марий – Эл шаҳри Ойшкар – Ола ба вуқӯ омадааст.
Ман, Олимҷон зодаи маҳаллаи Седастаи, ҷамоати деҳоти Ғозиёни ноҳияи Бобоҷон Ғафуров ҳастам ва мехоҳам ин воқеаи аҷиберо, ки аз забони ҳамсинфам Фирӯзҷон шунидам ба шумоён ҳикоя кунам.
Ман, Олимҷон зодаи маҳаллаи Седастаи, ҷамоати деҳоти Ғозиёни ноҳияи Бобоҷон Ғафуров ҳастам ва мехоҳам ин воқеаи аҷиберо, ки аз забони ҳамсинфам Фирӯзҷон шунидам ба шумоён ҳикоя кунам.
Баҳори соли 2015 нисбати солҳои пешина хунуктар омад. Ҳатто як ҳафта пеш аз идҳои Наврӯз дар куҳистонҳои Шаҳристон барфи калон борида шоҳроҳи Душанбе - Чаноқро барои чанд рӯз махкам кард. Дар ёдам ҳаст, ки Фирӯзҷон барои супоридани имтиҳонҳои дохилӣ ба маркази ҷумҳуриамон шаҳри Душанбе рафта буд ва пас аз бар гаштан бо хурсандӣ хабар дод, ки ба Донишгоҳи миллии Марий-Эл (МарГУ) дохил шудааст.
Донишгоҳи МарГУ дар маркази шаҳр воқеъ буда, хобгоҳ барои донишҷӯёни хориҷӣ дар наздикии он қарор дорад, ки ҳамагӣ дар дурии даҳ дақиқа роҳи пиёдагард аст. Ба Фирӯзҷон дар ошёнаи 10-уми он утоқ ҷудо намуданд. Хонаҳои ин хобгоҳ дар ҳар ошёна мисли биноҳои оддии шаҳрвандон се – чор утоқи алоҳида ва як ошхона, ҳаммом ва ҳоҷатхона дошт. Дохили ҳар утоқ ду – се нафар донишҷӯён ҷойгир карда мешуд. Дар утоқи Фирӯзҷон боз ду нафари дигар Сураҷ аз Ҳиндустон ва Басир аз Судон ҳамсоя гардиданд. Ин ду нафар аз хориҷи дур як сол пеш ба Русия омада то оғози дарсҳо дар донишгоҳ забони русӣ омӯхтанд ва бо он байни худ сӯҳбат мекарданд.
Фирӯзҷон, ки мактабро бо забони русӣ таҳсил намуда онро хеле хуб ва мисли забони модарӣ гап мезад махсус байни онҳо ҷойгир намуданд, ки забондонии онҳоро беҳтар намояд. Ин як намуд тартиб ё сиёсати Донишгоҳи МарГУ маҳсуб меёфт. Гарчанде, ки Сураҷу Басир фикри худро кӯшиш мекарданд бо забони русӣ баён мекарданд, вале баъзан камбуди фонди луғвиашон ба ин имкон намедод. Дар чунин ҳолатҳо Фирӯзҷон бо истфодаи забони англисӣ ин ё он мафҳумҳоро шарҳ медод.
Бо гузашти 6 – 7 моҳ бо якдигар наздик гардида лаҳҷаи якдигарро хубтар мефаҳмидагӣ шуда буданд. “Аз ҳаёти якдигар дар ватанҳояшон бохабар шуда, нисбати якдигар маълумоти бештар пайдо намуда будем”, - мегӯяд Фирӯзҷон.
Фирӯзҷон, ки мактабро бо забони русӣ таҳсил намуда онро хеле хуб ва мисли забони модарӣ гап мезад махсус байни онҳо ҷойгир намуданд, ки забондонии онҳоро беҳтар намояд. Ин як намуд тартиб ё сиёсати Донишгоҳи МарГУ маҳсуб меёфт. Гарчанде, ки Сураҷу Басир фикри худро кӯшиш мекарданд бо забони русӣ баён мекарданд, вале баъзан камбуди фонди луғвиашон ба ин имкон намедод. Дар чунин ҳолатҳо Фирӯзҷон бо истфодаи забони англисӣ ин ё он мафҳумҳоро шарҳ медод.
Бо гузашти 6 – 7 моҳ бо якдигар наздик гардида лаҳҷаи якдигарро хубтар мефаҳмидагӣ шуда буданд. “Аз ҳаёти якдигар дар ватанҳояшон бохабар шуда, нисбати якдигар маълумоти бештар пайдо намуда будем”, - мегӯяд Фирӯзҷон.
Агар шумо забонҳоро донед, дар ҳама ҷо худро чун дар хонаи худ ҳис хоҳед кард.
Эдмунд де Ваал
Рассоми Бритониёгӣ
»
Басир аз шаҳри Хартуми Судон ва дар оилаи хеле калон ба дунё омадааст. Ӯ чор бародару ва се хоҳар дорад. Ду бародари калонӣ ва падараш кор мекунанд. Бародари калониаш дар сафорати Русия фаъолият мекунад ва бо кӯмаки маҳз ӯ тавонист барои хондан ба Федератсияи Русия барои таҳсил биёяд.Орзу дорад, ки баъди таҳсил ҷойи хуби корӣ пайдо намуда, барои хонабадар кардани бародару хоҳарони боқимондаи худ ба падараш кӯмак намояд.
Сураҷ аз оилаи зиёиёни ҳиндӣ буда, дар шаҳраки Қушингари Ҳиндустони шимолӣ таваллуд шудааст.Мактабро дар ҳамон ҷо хатм намуда бо тавсияи падараш ба шаҳри Ню - Делӣ барои идомаи таҳсил дар Донишгоҳи миллӣ ба номи Индира Гандӣ сафар мекунад. Дар асоси Шартномаи байни ин донишгоҳҳо оиди ивазкунии донишҷӯён ба шаҳри Йошкар – Ола омада хонданашро дар факултети менеджмент идома медод. Ӯ як хоҳар ва як бародар дошт.
Оилаи Басир диндор аст ва ҳамаи аъзоёни он намозгузор буда, дар доираи низоми ҷидии исломӣ тарбия ёфтаанд. Дар оила фарзанди калонӣ аст ва чӣ хеле, ки падараш ҳамеша мегуфт: - “Писарам ту калонӣ ҳастӣ рафтору кирдори ту ҳатман ба интихоби роҳи ҳаёти хоҳару додарат таъсири амиқ мерасонад”. Аксари оилаҳои ин шаҳрак пайрави дини буддоӣ мебошанд. Оромгоҳи Сиддҳартҳа Гуатама, яъне Будда дар онҷо қарор дорад ва яке аз чор зиёратгоҳҳои бузурги Ҳиндустон барои буддоиҳои ҷаҳон мебошад.
Ҳодисае, ки мехоҳам дар борааш ҳикоя кунам дар яке аз рузҳои идонаи моҳи май рух дод. Дар арафаи Иди ғалаба, ки кишварҳои пасошӯравӣ санаи 9-ми май таҷлил мегарад. Дар Аврупо бошад 8-ми май ҳамчун рӯзи таслими фашизми олмон қайд мешавад. Пас аз дарсҳо ҳар сеямон машғули омодасозии дарсҳо будем, ки ногаҳон байни дустонам сӯҳбат дар атрофи ҷанги дуюми ҷаҳон оғоз шуд. Калима ба калима муколамаи Сураҷу Басир метасфиду баногоҳ ба муноқиша табдил ёфт. Басир даъво мекард, ки ҳар ҷангу ҷанҷол аз бехудоӣ ва дур шудани мардум аз шариату қоидаҳои Ислом сар мезананд. Ва агар одамон гуфтаҳои Илоҳиро риоя кунанд ҳеҷ гоҳ бо якдигар ҷанг нахоҳанд карду дар ҷаҳон сулҳу салоҳ ғалаба мекунад.
Сураҷ бошад гуфт, ки осоишу оромӣ аз дину диёнат вобастагӣ надорад, балки бештар ба қиматҳои умумибашарӣ, ки дар таълимоти Буддо омадааст.
Басир аз суханҳои ҷӯрааш сахт ба ғазаб омада бо овози баланд дағалона фарёд намуда гуфт, ки: - “Шумо ба худои дастсохтаи худ саҷда мекунед!”
Дар ҷавоб Сураҷ бо тамасхур пурсид, ки: - “Пас ҷаро мусулмонон ҷангҷӯ ҳастанду ҳар гуна ҳарактҳои тундрав ташкил ва дар тамоми олам мардумозорӣ мекунанд?”. “Муноқишаи байни дӯстони ҳамхонаам ранги ҷанҷолро то рафт зиёдтар пайдо мекарду аз наздикшавии муштзанӣ хабар медод” – мегӯяд Фирӯзҷон ва илова намуд, ки: - “Маҷбур шудам ба ин ҷанҷол хотима гузорам. Басирро ба оғӯш гирифтаму кашида ба ошхона бурдам”.
Сураҷ бошад гуфт, ки осоишу оромӣ аз дину диёнат вобастагӣ надорад, балки бештар ба қиматҳои умумибашарӣ, ки дар таълимоти Буддо омадааст.
Басир аз суханҳои ҷӯрааш сахт ба ғазаб омада бо овози баланд дағалона фарёд намуда гуфт, ки: - “Шумо ба худои дастсохтаи худ саҷда мекунед!”
Дар ҷавоб Сураҷ бо тамасхур пурсид, ки: - “Пас ҷаро мусулмонон ҷангҷӯ ҳастанду ҳар гуна ҳарактҳои тундрав ташкил ва дар тамоми олам мардумозорӣ мекунанд?”. “Муноқишаи байни дӯстони ҳамхонаам ранги ҷанҷолро то рафт зиёдтар пайдо мекарду аз наздикшавии муштзанӣ хабар медод” – мегӯяд Фирӯзҷон ва илова намуд, ки: - “Маҷбур шудам ба ин ҷанҷол хотима гузорам. Басирро ба оғӯш гирифтаму кашида ба ошхона бурдам”.
“
Дар дин ман ба ҳар чизе ки мефаҳмам, бовар дорам - вале боқимондаро эҳтиром мекунам.
«
Дар натиҷаи ин ҷанҷол ду ҷӯраи ҳамхонаам ногапӣ шуда, қариб як моҳ буд, ки бо ҳам муносибат намекарданд ва ҳар кӯшише, ки ман барои оштӣ дородани онҳо мекардам натиҷа намедод. То ҷое, ки аз дигарон шунидам Сураҷ аз мудири хобгоҳ хоҳиш кардааст ӯро ба хонаи дигар кӯчонад. Рӯзи шанбе буд ва то дер дарс омода мекардам ва ҳамзамон дар фикри оштӣ намудани дӯстонам будам, ки ақидаи олиҷанобе ба ёдам расид. Яъне, падарам дар бораи ҷанги шаҳрвандии Тоҷикистон, ки солҳои 90-ум кишварро дар гирифта буд ва “Оши оштӣ” нақл карда буданд.
Аз руйи гуфти ӯ соли 1992 дар шароити ҷангҳои шадиди дохилӣ пирони миллатмон дар қасри фарҳанги колхози номдори Ӯрунхӯҷаев тамоми тарафҳои даргиранда ҷамъ карда шуда, “Оши оштӣ” ташкил намуданд. Пеши худ фикр кардам ин иқдомро барои оштӣ намудани дӯстонам истифода барам. Дар ҳақиқат субҳи рӯзи дигар, яъне якшанбе ба ҳардуи дӯстонам эълон кардам, ки имрӯз бароятон “оши оштӣ” мепазам. Ҳар ду ҳайрон буданд, ки ин чӣ гуна таом аст.
Вақте ки ош пухта шуд ва хушбахтона хеле бомазза бо иштишои том онро нӯши ҷон кардем.
Вақте ки ош пухта шуд ва хушбахтона хеле бомазза бо иштишои том онро нӯши ҷон кардем.
Сари нӯшидани чой бо ширинӣ ба саволи чандкаратаи дустонам оиди номи таом, “Оши оштӣ” ҳикоя кардам, ки дар ватани ман қариб се даҳсола пеш чӣ гуна ҷанги шаҳрвандӣ сар заду сабаби бисёр азобу уқубатҳои мардум гардид.Дар ин ҷанги бемаънӣ ҷони 150 ҳазор нафар талаф ёфт. Ҳамзамон хасороти зиёди моли иқтисодӣ расонида шуд, ки то имрӯз эҳсос мешавад. Дар мисоли он ҷанги хонумонсоз кӯшиш кардам онҳоро фаҳмонам, ки оғози ҳар гуна ҷангу ҷанҷол арзише надорад ва бештар сарчашмаи эҳсосӣ дорад. Шояд ин ташаббуси ман буд, ки Сураҷ ва Басир якдигарро бахшиданд ва то интиҳои хониш дӯстони беҳтарин буданд.
“
Хато кардан хислати инсонист, бахшидан илоҳӣ аст.
»
Хулосаҳои мухтасар.
1
Аксарияти ҷангу ҷанҷолҳо аз “худбинӣ”-и инсон сарчашма мегиранд. Ҳатто ҷангҳои ҷаҳонӣ, ки гурӯҳҳои манфиатдор онро аланга медиҳанд, маҳз бо истифодаи ҳисси бадбинӣ дар заминаҳои гуногуни динӣ, миллатгароӣ, маҳалгароӣ ва ғайра оғоз меёбанд.
2
Роҳи ягонаи паст намудани дараҷаи тундгароӣ ин таҳаммулнароӣ мебошад, ки аз гаҳвора тарбия дода мешавад.
3
Билохира бо тамоми фарқияти диниву урфӣ, забониву ҷуғрофӣ ва одоту ахлоқӣ ба қавли шоир “Бани одам аъзои якдигаранд...”
